Tijd: een kostbaar bezit

Foto door Ken Cheung via Unsplash

Ik zit op een designstoel achter mijn witte bureau met daarop de grootste Mac die er is. Mijn vingers gaan razendsnel over de toetsen op het bord. Ik hoef ze maar even aan te raken en de woorden vliegen over mijn scherm. Een heel ander gevoel dan bij de computer die ik thuis heb, waarop het indrukken van elke toets voelt alsof je typt op een typemachine. De telefoon gaat. Aan het interne nummer zie ik dat het de productiemanager is. Samen nemen we de aanstaande productlancering van de nieuwe tapasschotel nog even door. Tevreden leg ik de hoorn op de haak. Alles loopt op rolletjes.

Ik ga verder met het maken van de klantpresentatie en voel een lichte kriebel in mijn buik. Geconcentreerd richt ik mijn aandacht op het computerscherm. Als de zon er even op schijnt, vang ik een glimp op van mijn gezicht. De lichte kriebel in mijn buik schiet pijlsnel omhoog en het voelt alsof een onzichtbare hand mijn keel dichtknijpt. De lachrimpels bij mijn ogen zijn verdiept. Mijn oogleden hangen. De lijntjes rondom mijn mond zijn zichtbaar. Ik ben al 50 jaar oud. Ik schrik. Hoe kan dit? Hoe kan ik ineens 50 jaar zijn? En ik besef dat ik iets vergeten ben. Niet een afspraak met een collega, geen belafspraak met een klant en ook geen nieuwsbrief die gisteren de deur uit moest. Ik ben vergeten om kinderen te krijgen.

Ondertussen verstrijkt de tijd. Geruisloos. Onopvallend. Onophoudelijk. In een gestaag tempo.

Het is ruim tien jaar geleden dat ik deze droom met regelmaat had. Badend in het zweet werd ik er wakker van. Inmiddels ben ik moeder van twee kinderen, maar het zegt mij alles over mijn beleving van tijd. En ik zie het ook om mij heen gebeuren. We zijn zo ontzettend hard ons best aan het doen. Werk neemt een groot deel van ons leven in beslag en het lijkt erop dat langs de carrièreladder omhoogklimmen ons belangrijkste doel is. Daarom moeten we de tijd die we hebben zo efficiënt en effectief mogelijk indelen. We schakelen hulp in voor de kinderen, voor ons huishouden, voor het thuisbrengen van de boodschappen. We vinden dat allemaal ontzettend handig en normaal. Want zo hebben we immers nog meer tijd om te werken en deel te nemen aan een maatschappij die draait om prestatie en succes. Ondertussen verstrijkt de tijd. Geruisloos. Onopvallend. Onophoudelijk. In een gestaag tempo.

Historicus Rutger Bregman sprak er jaren geleden over in Tegenlicht¹. Aan de hand van het schilderij ‘Luilekkerland’ van Pieter Bruegel de Oude, vertelt hij wat in de middeleeuwen als utopie werd gezien: een overvloed aan eten, vrije seks en arbeidsloos inkomen. Allemaal dingen die de mens in de middeleeuwen niet had. Dat was vooral een tijd van hongerlijden en oorlog voeren. Vervolgens stelt hij voor om iemand uit de middeleeuwen naar onze tijd te halen. De middeleeuwer zou zeggen dat wij in luilekkerland leven. Een land waarin meer mensen overgewicht hebben dan honger, waarin je een arbeidsloos inkomen kunt hebben in de vorm van een uitkering, waarin iedereen voor de wet gelijk is en porno vrij beschikbaar. Alles waar ze in de middeleeuwen van droomden, hebben wij nu. En zoals Rutger Bregman zegt: ‘We hebben het niet eens door. We zijn rijk, veilig en gezond.’

Toch streven we nog steeds naar iets wat beter of groter is. Het jaagt ons op als wilde dieren in het nauw

En toch streven we nog steeds naar iets wat beter of groter is. Het jaagt ons op als wilde dieren in het nauw. Natuurlijk is er ook een tegenbeweging. Mensen die uit de ratrace stappen. Die een eenvoudiger leven ambiëren. Die met hun kinderen een wereldreis maken van een jaar. Die hun huis verkopen, bijna al hun spullen wegdoen en in een tiny house gaan wonen. Of die in een zelfvoorzienende commune gaan leven. Er zijn alternatieven voor de carrièrejacht. Maar is het ook een alternatief van ons tijdsbesef?

De Griekse mythologie kent voor de tijd twee goden: Chronos en Kairos. Chronos staat voor de kloktijd, de lineaire tijd en meetbare tijd. De tijd waarin we doel- en resultaatgericht te werk gaan. En altijd tijd tekortkomen. Deze tijd is volop aanwezig in ons leven. Momenten van even niets doen kennen we haast niet meer. Wanneer heb jij je voor het laatst verveeld? Ruimte tussen onze activiteiten wordt ingevuld door te scrollen op Facebook of Instagram. Nog even snel e-mails lezen voordat je aan tafel gaat. ’s Avonds op de bank netflixen en ondertussen het laatste nieuws doornemen op je telefoon. We verliezen de tijd nauwelijks uit het oog. Dat is met de tijdsbeleving van Kairos wel anders. Bij Kairos gaat het om de innerlijke tijdsbeleving. Over de tijd nemen voor iets, een activiteit met aandacht en concentratie uitvoeren. Er zo in opgaan dat je de tijd vergeet. Als er meer ruimte komt voor deze tijdsbeleving ontstaan briljante ideeën en verhelderende inzichten.

Het gaat om de balans. Beide tijdsbelevingen zijn nodig. Zonder Chronos zou je nooit meer op tijd voor een afspraak zijn of ben je niet in staat een project tot een einde te brengen. Maar er mag meer ruimte komen voor de tijdsbeleving die past bij Kairos. Deze ruimte maakt je creatiever. Het maakt je intuïtiever. En stelt je beter in staat om te reflecteren en betekenis te ervaren. Het stelt je in staat om echt te genieten.

De tijd die je doorbrengt met een geliefde krijg je nooit meer terug.

De tijd die je doorbrengt met een geliefde krijg je nooit meer terug. Ook jouw kinderjaren haal je niet terug. Het is niet meer dan een herinnering. Ik las daar laatst een mooie term voor: sacred regret. Als je zelf kinderen hebt, herken je het wellicht. Want natuurlijk wil je dat je kinderen zich ontwikkelen, groeien en groter worden. Je wilt dat ze hun vleugels uitslaan en de wijde wereld intrekken. Je wilt ze loslaten. En tegelijkertijd wil je dat ze voor altijd acht jaar blijven. Zodat ze nog tegen je aan komen zitten op de bank. En jij ze nog naar school mag brengen. En ze hun verdriet als eerste met jou delen. Sacred regret is zoet en bitter tegelijkertijd. Het is de pijn van vergankelijkheid. De tijd die nooit meer terugkomt en evengoed is doordrongen van liefde. Natuurlijk is er ook een ander soort spijt. Spijt van de dingen die je niet hebt gedaan. Spijt van de dingen die je wel hebt gedaan. Spijt van dingen die je hebt gezegd. En spijt van de dingen die je niet hebt gezegd. Spijt omdat zaken anders lopen dan je had gehoopt of verwacht. Bij dit soort spijt kun je wrok ervaren of je verbitterd voelen.

Sacred regret is anders. Er ligt geen wrok of bitterheid in besloten. Het is spijt over een waardevol moment in ons leven dat niet meer terugkomt. Denk maar eens aan je kindertijd. Toen je op het strand de golven uitdaagde en thuiskwam met natte schoenen. Toen je nog in bomen klom en niet bang was om eruit te vallen. Toen je nog de hand van je moeder vastpakte wanneer je angst voelde.

Zo herinner ik me dat ik als meisje van een jaar of tien achterin de auto zat. Mijn vader zat aan het stuur en altijd draaide hetzelfde cassettebandje in de radio. Uit de luidsprekers klonk:

‘when I was young, it seemed that life was so wonderful
a miracle, oh it was beautiful, magical
and all the birds in the trees,
well they’d be singing so happily
oh joyfully, playfully watching me’

Dit lied, The logical song van Supertramp, belichaamt voor mij het gevoel van sacred regret. Ik weet zeker dat mijn vader het toen ook voelde. Net als ik dat deed. En nu ik zelf kinderen heb, begrijp ik zijn gevoel ook. Er zit iets heiligs in die tijd. Het is een kostbaar moment van verbinding. Misschien wel een moment waarop de tijd lijkt stil te staan en we met hart en ziel voelen wie we zijn. Voordat je het weet is het moment weer vervlogen en is er alleen nog de herinnering die overblijft.

Is het een idee om de tijd wat vaker bewust stil te zetten? Zodat we beseffen dat we in het luilekkerland van de middeleeuwen zijn aangekomen. Dat we leven in materiële overvloed. Stilzetten om bewust te zijn van wat we doen in onze tijd en met wie we de tijd door willen brengen. Aandacht en respect voor de tijd die wij hebben in dit leven. Dat we aan de tijdsbeleving van Kairos denken en echt de tijd nemen voor iets. Zodat we bewust alle kostbare momenten die voorbijstromen opmerken en ervaren. Is dat niet het echte luilekkerland?

---

Bedankt voor het lezen van mijn artikel. Als je het waardevol vond, overweeg dan om dit artikel met anderen te delen. Je kan daarvoor de bovenstaande knop ‘refer a friend’ gebruiken. Jouw steun helpt mij enorm en inspireert en motiveert me om te blijven schrijven. Als bedankje voor jouw doorverwijzing geef ik je graag wat terug. Dat vind je hier.

Bedankt voor het lezen van mijn nieuwsbrief Labyrint. Abonneer je gratis om elke 2 weken mijn artikel in jouw mailbox te ontvangen en ondersteun mijn schrijfwerk.

1. * Bregman, R. (23 februari 2014) ‘De noodzaak van een utopie’. VPRO Tegenlicht.